Historia sitodruku w Europie

Często nazywany „czwartym procesem drukowania”, sitodruk ma bogatą historię i obiecującą przyszłość. Sonja Angerer zagłębia się w jego długą historię w Europie, oddzielając mit od rzeczywistości i badając jego potencjał rynkowy.

Początki sitodruku

Uważa się, że początek sitodruku miał miejsce w Azji. Wynika to z faktu, że szablony były tam często używane do produkcji prostych wzorów nadruku, zwłaszcza na tekstyliach. Uważa się, że od XVIII wieku szablony do tkanin były używane w Japonii.

Jest to jednak dość uproszczona prezentacja, jak wyjaśnia szwajcarski autor Guido Lengwiler w swojej fundamentalnej książce „The History of Screen Printing”, która ukazała się w 2013 r. Obecnie jest ona niedostępna, ale dostępna jako e-book w języku niemieckim. Fakty szczegółowo zbadane przez Lengwilera na potrzeby jego książki zostały również włączone do tego artykułu.

Według Lengwilera, otwarte i perforowane szablony były używane przez wiele kultur do ozdabiania szerokiej gamy przedmiotów. Od średniowiecza szablony były również używane w Europie jako alternatywa dla ręcznego kolorowania długich serii prostych drzeworytów. Często uważa się również, że francuska technika Pochoir była poprzedniczką sitodruku. Jednak proces, który był głównie używany przez artystów, nie został całkowicie zastąpiony przez sitodruk. Podobnie jak w 1947 roku, książka artystyczna „Jazz” Henry'ego Matisse'a została opublikowana w druku szablonowym.

PODPIS: Od lewej: wydruk Selectasine z Berlina, lata 30. XX wieku, oraz plakat wystawowy Wernera Arndta, 1953 (ręczny sitodruk). Zdjęcia: Archive Lengwiler, CC BY-SA 3.0 , Werner Arndt, kompozycja: S. Angerer

Sitodruk w XIX wieku

Wraz z wprowadzeniem manufaktur i pierwszych zakładów przemysłowych od około połowy XVIII wieku pojawiło się wiele nowych zadań dla biur. Dlatego w 1878 roku powstały kserokopiarki „Typograph”, a około 1880 roku „Cyclostyle” oparte na druku szablonowym. Przeznaczone były do powielania dokumentów i uważane za prekursorów nowoczesnego sitodruku. Do około 1900 roku przyznano niezliczone inne patenty, zwłaszcza w USA, na niekiedy bardzo skomplikowane systemy do bezproblemowego tworzenia szablonów. W tym celu często stosowano druty i siatkę drucianą. Były one dość wszechstronne, były używane do napisów na wagonach kolejowych, a także do dekoracji szklanych i wszystkiego pomiędzy.

Jednak pierwsze podstawowe patenty, które oznaczały przejście od technologii znakowania do technologii drukowania, przypisuje się Antoine'owi Vericelowi i Hiramowi Deeksowi. Obaj byli europejskimi migrantami pierwszego pokolenia, którzy pracowali na wschodnim wybrzeżu USA.

PODPIS: Produkcja filcowych chorągiewek na pamiątki metodą sitodruku (1943). Zdjęcie: Tom Parker, domena publiczna

Sitodruk w historii XX wieku

W 1902 r. Vericel opatentował poprzednika karuzeli sitodrukowej, która była przeznaczona głównie do drukowania na tekstyliach domowych. Deeks pracował już z gazą jedwabną w swoim „Stencil Duplicator”, opatentowanym w New Jersey w 1903 r. Ta technologia była również przeznaczona głównie do drukowania na tekstyliach. W tym samym roku Deeks opatentował swoją technologię we Francji i Wielkiej Brytanii.

Te lub podobne procesy były stosowane w USA do około 1915 r. głównie do drukowania filcowych proporczyków i innych pamiątek. Często ci pionierzy sitodruku zdawali się rozumieć swoje technologie jako ściśle strzeżone tajemnice handlowe, więc niewiele szczegółów jest znanych. Jednak wśród ekspertów jest całkiem pewne, że graficzny sitodruk rozwinął się głównie w Kalifornii.

Velvetone w San Francisco, założona około 1908 roku, jest zatem uważana za pierwszą amerykańską firmę sitodrukową. W latach 1915 i 1916 dołączyły Selectasine w San Francisco i Vitachrome w Los Angeles. W tym czasie pierwsze prace graficzne były już tworzone i reprodukowane przy użyciu sitodruku. Magazyny branżowe, takie jak „Sign of The Times”, po raz pierwszy donosiły o sitodruku już w 1916 roku, więc wiedza o tej technologii szybko rozprzestrzeniła się w rozwijającym się przemyśle reklamowym na Zachodnim Wybrzeżu. Autor „Sign of The Times” William Hugh Gordon, pochodzący z Kanady, wydaje się również być pierwszym, który użył podstawowego procesu fotochemicznego do stworzenia swoich sitodruków.

Na National Advertising Exhibition w St. Louis w 1917 r. zaprezentowano specjalną wystawę około 200 obiektów wykonanych metodą sitodruku. Pod koniec I wojny światowej firmy w Australii, Kanadzie, a czasami także w Europie zaczęły produkować sitodruki jako licencjobiorcy amerykańskiej technologii.

PODPIS: Zakład sitodruku w Finlandii, 1948 r. Zdjęcie: Fińskie Muzeum Fotografii / Fotograf nieznany

Materiały eksploatacyjne jako siła napędowa technologii

W okresie międzywojennym rzemiosło i maszyny do sitodruku znacznie się rozwinęły, zwłaszcza w USA. Na przykład drewniane ramy zostałyby zastąpione metalowymi, zwłaszcza w druku tekstylnym farbami na bazie wody. Cheesecloth, pierwsza, dość gruba tkanina sitodrukowa, musiała ustąpić miejsca najdelikatniejszej szwajcarskiej gazie jedwabnej. Aż do zakończenia II wojny światowej gaza jedwabna była szeroko stosowana do sitodruku. Następnie została stopniowo zastąpiona przez organdynę i tkaniny z nylonu i poliestru, ponieważ są one bardziej wytrzymałe i wymiarowo stabilne.

Sitodruk był tak atrakcyjną niszą rynkową dla producentów gazy jedwabnej, że w 1928 r. współfinansowali biuro licencyjne Selectasine w Berlinie. Jednak Selectasine Berlin nie tylko sprzedawało licencje, ale także samo było producentem graficznych sitodruków, korzystając z cylindrycznych pras drukarskich pożyczonych z londyńskiego biura Selectasine. Około 1934 r. Selectasine Berlin popadło w trudności finansowe i musiało zamknąć działalność.

Chociaż sitodruk nie był jeszcze rozpowszechniony w Europie, firma Hermann Pröll produkowała farby na bazie oleju do druku znaków od około 1926 roku. Do dziś Pröll GmbH w Weißenburgu jest uważana za światowego lidera w rozwoju specjalnych farb do sitodruku. Marabu, producent farb od ponad 150 lat, obecnie w Tamm (w pobliżu Stuttgartu), wprowadził na rynek swoją pierwszą linię farb do sitodruku, Marapid A, dopiero w 1952 roku.

PODPIS: Członek 1. Jednostki Pomiarów Topograficznych, sitodruk map prowincji Phuoc Tuy (1968) Zdjęcie: Prawa autorskie wygasły - Domena publiczna

Sitodruk na wojnie

Wielki Kryzys lat 30. XX wieku okazał się początkowo raczej pozytywny dla sitodruku graficznego w USA. Wiele osób, których nie było już stać na oryginalną sztukę, zdecydowało się na tańsze reprodukcje sztuki drukowanej sitodrukiem.

Ale kiedy USA przystąpiły do II wojny światowej w 1941 r., przemysł reklamowy został mocno dotknięty. Ważne surowce zostały natychmiastowo reglamentowane, wykwalifikowany personel został powołany. Jednak w gospodarce wojennej szybko pojawiło się wiele nowych zastosowań dla wszechstronnego procesu sitodruku. Obejmowało to zarówno napisy na pojazdach, statkach i samolotach, jak i mapy i wzory kamuflażu na mundurach. Nawet proste obwody elektroniczne były już produkowane w USA od 1943 r. przy pomocy sitodruku.

Ponadto w USA i Wielkiej Brytanii powstało wiele plakatów sitodrukowych do celów wojskowych i cywilnych. To prawdopodobnie powody, dla których w Europie kontynentalnej powszechnie przyjmuje się, że sitodruk pojawił się tylko wraz z żołnierzami USA.

PODPIS: Współczesna linia sitodrukowa z wieloma jednostkami farbowymi. Zdjęcie: S. Angerer

Sitodruk po II wojnie światowej

W Europie Zachodniej sitodruk zyskał popularność w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Szczególnie w latach 50., 60. i 70. powstało wiele drukarni sitodrukowych, które skupiały się nie tylko na sztukach graficznych, ale także obsługiwały rozwijający się przemysł tekstylny.

Ponadto sitodruk przemysłowy stał się częścią produkcji dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych, np. w motoryzacji i inżynierii mechanicznej. Później sitodruk okazał się również idealny do drukowania na artykułach promocyjnych , ponieważ gadżety reklamowe stały się ważniejsze w miksie reklamowym, zwłaszcza od lat 90. XX wieku.

Wiele uznanych drukarni powstało pierwotnie jako firmy sitodrukowe jedno lub dwa pokolenia temu. Ponadto w Niemczech pojawili się nowi producenci maszyn do sitodruku, tacy jak Alraun , RokuPrint lub Thieme , aż do lat 90.

PODPIS: Oznakowanie wykonane metodą sitodruku. Zdjęcie: S. Angerer

Wnioski: Sitodruk jest nadal popularną techniką drukowania

Od połowy lat dziewięćdziesiątych sitodruk stracił wiele ze swoich wolumenów, gdy zastąpiły go wielkoformatowe zdjęcia cyfrowe, a później druk cyfrowy. Technologie te były lepiej dostosowane do wielu popularnych zastosowań, bardziej elastyczne i opłacalne. W rezultacie, aż do lat 2010., wiele linii sitodrukowych w branży sztuk graficznych zostało zastąpionych szybkimi, przemysłowymi maszynami do druku cyfrowego.

Nawet serigrafia (sztuczny sitodruk i reprodukcja dzieł sztuki) stanęła w obliczu znacznej konkurencji ze strony atramentowego druku artystycznego. Obecnie popyt na sitodruk wydaje się ustabilizowany. Dotyczy to zwłaszcza przemysłowego sitodruku. W wielu przypadkach specjalne pasty lub powłoki są nadal bardzo trudne do użycia w druku atramentowym.

Ale sitodruk był w stanie również obronić pewną niszę w branży sztuk graficznych, na przykład w wykończaniu specjalnymi powłokami. Sitodruk rotacyjny jest nadal bardzo poszukiwany w przypadku dużych serii druku tekstylnego.

W ostatnich latach hybrydowe połączenia sitodruku i druku cyfrowego doprowadziły do atrakcyjnych rezultatów, na przykład w produkcji opakowań. Wygląda więc na to, że historia sitodruku będzie się rozwijać aż do XXI wieku...

Odkryj najnowsze innowacje w sitodruku na FESPA Global Print Expo 2025 , wiodącej w Europie wystawie druku i oznakowania, która odbędzie się w dniach 6-9 maja w Messe Berlin, Niemcy. Zaprezentowane zostaną najbardziej innowacyjne produkty, wizjonerskie koncepcje i najnowsze osiągnięcia w przyszłości druku. Zarejestruj się, aby odwiedzić tutaj i użyj kodu promocyjnego FESJ505, a za bilet wstępu zapłacisz tylko 50 euro.